Zdjęcia przedstawiają: Warszawa – Varso Tower , RTCN Warszawa – Raszyn , komin w Wierzbicy
Miejsce: Święty Krzyż, gołoborze na Łysej Górze, woj. świętokrzyskie
Wysokość obserwatora: 579  m.n.pm.
Odległość: Varso Tower – 152,1 km, RTCN Warszawa – Raszyn -135,2 km, komin w Wierzbicy- 42,7 km
Czas: 22.05.2023 ( przed wschodem godz. 3:20)
Autor: Paweł Kłak
Sprzęt: Canon 6D (FF) + Sigma 150-500 mm
Opis:  Obserwacja Varso Tower z gołoborza na Łysej Górze to najdalszy widok na polską stolicę, jaki udało się sfotografować. Varso Tower mierzący 310 m jest najwyższym budynkiem w Polsce i w Unii Europejskiej. Od początku jego budowy trwały dywagacje co z niego można zobaczyć oraz skąd  można go dostrzec.

Aktualizacja : 28 maja 2023 wykonałem razem z Łukaszem Wawrzyszko  kolejną obserwację Warszawy – link do relacji  

W sieci znajdziemy zdjęcia warszawskich wieżowców z odległości ponad 40 km z kilkunastu miejsc – więcej w moim wpisie  a pełna lista obserwacji na stronie dalekiehoryzonty.pl

Dotychczas  ( do 22 maja 2023 r. ) najdalszym miejscem skąd udało się go zaobserwować był wiadukt nad autostradą A2 w Kalenicach oddalony o 83,3 km – link do obserwacji.

Mało kto wierzył , że obserwacja Warszawy będzie  możliwa również z  odległych o ponad 15o km Gór Świętokrzyskich. Symulacje komputerowe wskazywały, że przy standardowej refrakcji atmosferycznej warszawskie wieżowce są schowane za horyzontem. Na szczęście w przyrodzie występuje czasem niestandardowa refrakcja.  Światło ugina się mocniej niż zwykle w  niejednorodnej atmosferze i pozwala niejako „zajrzeć za horyzont”. Więcęj o tym zjawisku w artykule na tej stronie. Miarą refrakcji jest jego współczynnik , standardowy w polskich warunkach to 0,13-0,14. Przy mojej obserwacji Tatr z okolic Łodzi  współczynnik ten wyniósł około 0,22. W przypadku obserwacji Varso z Łysej Góry  zjawisko to musiało być bardzo silne – średni współczynnik refrakcji powinien wynieść  ok. 0,3, czyli prawie 3-krotnie więcej niż standardowo.

Wartość współczynnika refrakcji można prognozować.  W aplikacji Windy w narzędziu radiosondaż w miejscu gdzie linia widzenia Varso –  Świętego Krzyża natrafia na przeszkodę ,na godzinę 3 nad ranem 22 maja prognozowana była radiacyjna inwersja temperatury – przy gruncie powietrze jest chłodniejsze niż wyżej.  Zmienia się wówczas pionowy gradient współczynnika załamania światła – załamuje się ono mocniej. Wartości  ciśnienia, temperatury i jej gradientu  dawały nadzieję na współczynnik w okolicach właśnie 0,30.

Przejdźmy do zdjęć.

Skąd wiemy, że to właśnie Varso?

Światła RTCN Raszyn oraz iglicy Varso w nocy świecą na czerwono, komin w Wierzbicy jest znany z obserwacji dziennych,  ale najważniejsze to obliczenia matematyczne.

Poniżej współrzędne geograficzne każdego punktu. Azymuty i odległość między nimi można obliczyć, podając współrzędne punktów w kalkulatorze Eda Williamsa wykorzystując model WGS84.

Punkt obserwacji:   50.86113701 N 21.04752989 E 50°51’40.1″N 21°02’51.1″E
maszt RTCN Raszyn 135,19 km – azymut 355,243° 52°04’21.6″N 20°53’02.2″E  52.07266124200916, 20.88394841328741
komin w Wierzbicy 42,71 km  –  azymut 357,113° 51°14’40.9″N 21°01’00.2″E  51.244705521151126, 21.0167096403747 
Varso w Warszawie 152,13  km – azymut 358,78° 52°13’44.0″N 21°00’00.4″E  52.228889, 21.000111

Mając te dane a także dane z aparatu (ogniskowa , matryca) możemy przystąpić do weryfikacji.  Najprościej obliczyć różnicę azymutów pomiędzy wszystkimi 3 obserwowanymi obiektami i porównać je do odległości w pikselach miedzy nimi na zdjęciu (używając narzędzia miarka w Gimpie). Wszystkie wyliczenia są w arkuszu.   Wynika z nich, że wzajemne położenie 4 obiektów  (obserwator, RTCN Raszyn, komin Wierzbica , Varso) między sobą jest idealne tj. z dokładnością do  ~0,001 stopnia , co  na dystansie 152 km odpowiada przesunięciu jedynie ~ 3 metrów , a dla każdego obiektu średnio 1 metr – i fragmentowi ~ 1/360000 widnokręgu. Materiały do weryfikacji są w tym linku.

Aktualizacja: Dla osób pytających gdzie na zdjęciu jest Radom. Radom znajduje się kilka stopni w prawo od azymutu Varso. np. komin Ciepłowni Południe w Radomiu – 4,34 stopnia. Oto zdjęcie nocnego Radomia.

Co istotne silną refrakcję i inwersję radiacyjną wymaganą do tej obserwacji  potwierdzają oficjalne dane dostępne ze stacji Legionowo o godzinie 2:00 22 maja 2023 , które pochodzą z balonu meteorologicznego wykorzystywanego do sondowania atmosfery .

https://weather.uwyo.edu/cgi-bin/sounding?region=europe&TYPE=GIF%3ASTUVE700&YEAR=2023&MONTH=05&FROM=2200&TO=2200&STNM=12374&fbclid=IwAR3aAUddasCM6oq_scF-GKjUpZ26mKT1IumP1YO3n77w7wtnYQw2LJ-uFng

Jaka była refrakcja?

Na zdjęciu widać światła wieżowca Varso Tower minimalnie wystającego nad lasem. Znając jego wysokość (310 m.n.p.t. + 114 m.n.p.m = 424 m.n.p.m.), wysokość miejsca obserwacji (579 m n.p.m.) oraz wysokość drzew, nad którymi je widać, można oszacować, jak duża była refrakcja atmosferyczna. Lokalizację drzew i ich wysokość odczytujemy z modelu NMPT w Geoportalu, korzystając z profilu terenu na heywhatsthat.com (opis metody) – wynosi ona ok. 200-202 m n.p.m.

Przeszkoda to lasy na tym wniesieniu :  51.443652 N 21.027668 E – odległość od obserwatora to 64,8 km.

Uzyskujemy uśrednioną wartość wsp. refrakcji dla Varso leżącego na horyzoncie – 0,2999.

Obliczmy teraz widoczna część Varso na zdjęciu oraz realny wsp. refrakcji : 17 piksele z kadru 3648 => 500mm FF – 2,75 st w pionie – pole widzenia dla 151,13 km – 7302 m (kalkulator)

17/3648*7302 = 34 m -> widoczna część Varso.

Uzyskujemy uśrednioną wartość wsp. refrakcji dla widocznej części Varso leżącego nad horyzontem – 0,333.

Kulisy obserwacji:

Obserwacja miała miejsce o godzinie 3 nad ranem 22 maja 2023 r. Tej samej nocy byłem tam dwukrotnie wcześniej o godzinie 20 oraz 23  – wtedy Varso nie było widoczne, ale  widoczny był  np. Radom ale także Lublin –  link do relacji.

Obserwacja Warszawy ze Świętego Krzyża kończy pewien etap obserwacji z tego miejsca.

Kilka lat temu Łukasz Wawrzyszko prowadzący zaprzyjaźnioną stronę dalekiehoryzonty.pll zrobił listę kilkunastu obiektów teoretycznie możliwych do uchwycenia ze Św. Krzyża. Postanowiłem zrealizować ten cel i coraz częściej odwiedzałem to miejsce – w ciągu kilku lat udało mi się zidentyfikować nie kilkanaście ale  około 70 obiektów industrialnych położonych kilkadziesiąt kilometrów dalej – lista tutaj

Kilka obserwacji  z listy przez lata wydawały mi się, że jednak niemożliwe do uchwycenia tj. Lublin – Wrotków , Raszyn oraz Varso Warszawa.   Wystarczyło jednak kilka dni dobrej pogody w maju tego roku i wszystkie te „Most Wanted” udało się uwiecznić na fotografii.

Z gołoborza lub wieży klasztornej podziwiać  można pobliskie pasma Gór Świętokrzyskich ale możliwe są także dużo dalsze widoki. Zobaczymy stąd odległe miasta takie jak Radom, Pionki, Puławy , Tarnobrzeg, Rzeszów , Tarnów, Lublin i jak się okazuje też Warszawę.  Możliwe są też obserwacje długodystansowe szczytów pasm górskich takich jak Beskidy ,Góry Lewockie w Słowacji ale przede wszystkim Tatr . Rekordowa obserwacja to szczyt Ostra w Tatrach Zachodnich , oddalony o ponad 210 km. Według mnie to najlepszy punkt widokowy w Polsce z którego można obserwować kilka województw.

Widoki z wieży klasztornej znajdziecie w moim poście: https://dalekiewidoki.pl/2022/09/widok-z-wiezy-klasztornej-na-swietym-krzyzu.html

Obserwacje z gołoborza:  https://dalekiewidoki.pl/2022/04/widok-z-gooborza-na-ysej-gorze.html

Dorzucam jeszcze zdjęcia i film z miejsca obserwacji.