[104 km] Gdańsk z rekordowej odległości.

Zdjęcia przedstawiają: Gdańsk –  rafineria, elektrociepłownia, Olivia Star ; RTCN Gdańsk Chwaszczyno; farma wiatrowa Nowotna
Miejsce: Kalnik, woj. warmińsko-mazurskie
Wysokość obserwatora: 163  m n.p.m.
Odległość:  RTCN Gdańsk Chwaszczyno : 104 km; Gdańsk: Olivia Star : 93,8 km, kominy elektrociepłowni : 88,3 – 88,5 km, kominy rafinerii : 81,1 – 81,7 km
Czas: 29 lipca 2024  ( ok. 14:00) oraz noc z 29/30 lipca 2024
Autor: Paweł Kłak
Sprzęt: Canon 6D (FF) + Sigma 150-500 mm
Opis:  Dalekie obserwacje naziemne przedstawione w tym artykule, wykonane z miejscowości Kalnik na Pojezierzu Iławskim, są rekordowe pod kilkoma względami:

• Zdjęcie masztu RTCN Gdańsk – Chwaszczyno z odległości 104 km to najdalsza potwierdzona obserwacja naziemna wykonana z terenu Polski północnej.  Do tej pory rekordowa dla tej części kraju była obserwacja Pojezierza Iławskiego  z 99,5 km z Góry Donas.
• Zdjęcia wieżowca Olivia Star z 93,8 km oraz kominów rafinerii i elektrociepłowni to najdalsze fotografie Gdańska wykonane z ziemi.

Punkt widokowy w miejscowości Kalnik znajduje się na wzniesieniu o współrzędnych 54°00’13.3″N 19°50’24.7″E i wysokości 163 m n.p.m. Choć nie jest to duża wysokość, to w kontekście nizinnej okolicy oraz braku większych przeszkód terenowych w kierunku Gdańska, miejsce to oferuje dogodne warunki do dalekich obserwacji. Obserwacja z tak dużej odległości wymaga nie tylko odpowiedniego sprzętu i wiedzy, ale przede wszystkim sprzyjających warunków atmosferycznych.

Mapa obserwacji z Kalnika.

Korzystne warunki panujące zarówno w dzień (29 lipca 2024), jak i w nocy (29/30 lipca 2024) były kluczowe do wykonania tych zdjęć. Dzień wcześniej, w niedzielę 28 lipca 2024, następowała wymiana mas powietrza na chłodniejsze, polarno-morskie z zachodu, przy dość silnym wietrze.Na Mazurach porywy wiatru sięgały 90 km/h. Powietrze było więc czyste, pozbawione pyłów, a widzialność bardzo dobra. Pozwoliło to w ciągu dnia uwiecznić na zdjęciach tak odległe obiekty, jak oddalony o 104 km maszt RTCN Gdańsk Chwaszczyno. W nocy pojawiła się lekka inwersja temperatury, co poskutkowało zwiększoną refrakcją atmosferyczną. Dzięki silniejszemu załamaniu światła w atmosferze na horyzoncie pojawiły się obiekty Gdańska (81-94 km).

Przejdźmy  do opisu zdjęć i obiektów, które na nich widnieją.

Na powyższym zdjęciu widać maszt RTCN Gdańsk Chwaszczyno (wysokość 315 m n.p.t.) oraz obiekty Gdańska: kominy rafinerii (wys. 120 i 152 m n.p.t.) oraz elektrociepłowni (wys. 200 i 120 m n.p.t.), a także najwyższy budynek Polski północnej – Olivia Star (wys. 180 m n.p.t.).

Maszt RTCN Gdańsk Chwaszczyno to największa na Pomorzu stacja nadawcza, zlokalizowana w okolicy Gdańska i Gdyni. Dzięki położeniu blisko Morza Bałtyckiego i sprzyjającym warunkom pogodowym, sygnał z anten zamontowanych na tym maszcie dociera nawet do Szwecji i Danii (Bornholm). Zakres maksymalnej widoczności, zgodnie z symulacjami, wynosi około 100-110 km. Taki widok jest możliwy właśnie z miejsca, skąd wykonano fotografię – z pól wsi Kalnik.

Przejdźmy teraz do obiektów znajdujących się w Gdańsku, widocznych na zdjęciach. Jednym z nich, dostrzegalnym nocą z odległości ponad 90 km, jest wieżowiec Olivia Star. Olivia Star to 180-metrowy biurowiec w Olivia Business Centre, zlokalizowany przy Alei Grunwaldzkiej w Gdańsku Oliwie. Jest najwyższym budynkiem nie tylko w Trójmieście, ale także w całej Polsce północnej. Jego wysokość nawiązuje do wydarzeń z sierpnia 1980 roku, a architektura szczytu odnosi się do pobliskiej Hali Olivia. Na zdjęciu widoczne są dwa światła umieszczone na iglicy budynku, które ze względu na azymut obserwacji układają się w jeden czerwony punkt.

Kolejnymi obiektami Gdańska widocznymi z daleka są kominy Elektrociepłowni Wybrzeże (oficjalna nazwa: PGE Energia Ciepła Oddział Wybrzeże). Najwyższy komin Elektrociepłowni Gdańskiej (EC2) mierzy 202 metry, a dwa mniejsze mają po 120 metrów wysokości. Wszystkie te kominy są widoczne z odległości około 90 km. Wyższy komin jest dobrze widoczny z takiej odległości nawet w ciągu dnia. Światła niższych kominów (120-metrowych) widoczne są w nocy , ale ze względu na azymut obserwacji układają się na zdjęciu w jeden czerwony punkt.

Obiektami Gdańska widocznymi po prawej stronie kadru są kominy Rafinerii Gdańskiej.

Kolejne zdjęcia przedstawia widok z użyciem teleobiektywu o ogniskowej 500 mm  (pełna klatka – Canon 6D).

Poza Gdańskiem widać również kilkanaście turbin wiatrowych z Farmy Wiatrowej Nowotna, oddalonej o ponad 50 km i położonej w okolicy Nowego Dworu Gdańskiego. Widoczna jest także turbina wiatrowa w Janowie, znajdująca się bliżej, w odległości 41 km, oraz kościół św. Bartłomieja w Pasłęku, oddalony o 14 km.

Farma Wiatrowa Nowotna to jedna z największych i najnowocześniejszych farm wiatrowych w Polsce. Turbiny wiatrowe, mierzące 150 metrów, są widoczne z wielu miejsc na Pomorzu. Między innymi z wieży na górze Donas w Gdyni. Można je również dostrzec jadąc drogą S7 z Gdańska do Elbląga w okolicy MOP Mała Holandia.

Widok na farmę wiatrową Nowotna z drogi S7.

A tak prezentuje się szerszy kadr w kierunku Gdańska przy ogniskowej 150 mm (pełna klatka – Canon 6D). W wyznaczeniu azymutu interesującego nas fragmentu horyzontu pomaga wysoki pobliski maszt telefonii komórkowej, który w nocy jest dobrze oświetlony.

Przejdźmy do widoku dziennego. Na początek szerszy kadr – ogniskowa 150 mm (pełna klatka). W oddali widoczne są wysokie, jak na ten region, zalesione wzniesienia Wysoczyzny Elbląskiej (ok. 155 m n.p.m.).

Gdy przybliżymy kadr, dostrzeżemy na dalekim horyzoncie wspomnianej już turbiny wiatrowe, komin elektrociepłowni w Gdańsku oraz najwyższą budowlę Pomorza – maszt RTCN Gdańsk Chwaszczyno.

Skąd wiadomo, że skupisko czerwonych punktów na horyzoncie to właśnie Gdańsk?

Są one widoczne dokładnie w tych miejscach, gdzie powinny znajdować się najwyższe budowle Gdańska. Azymut każdego z nich dokładnie pasuje do położenia na zdjęciu. Można go wyznaczyć z dużą dokładnością.

Po prawej stronie Gdańska widać na zdjęciach turbiny farmy wiatrowej Nowotna z wyraźnymi czerwonymi światłami. Na pierwszym planie widać również kościół św. Bartłomieja w Pasłęku, oddalony o 14 km. Znając ich lokalizacje, można obliczyć azymuty do nich (np. kalkulatorem online).

Mając te dane a także dane z aparatu (ogniskowa , matryca) możemy przystąpić do weryfikacji.  Najprościej obliczyć różnicę azymutów pomiędzy wszystkimi  obserwowanymi obiektami i porównać je do odległości w pikselach miedzy nimi na zdjęciu. Można również skorzystać z  arkuszy do identyfikacji obiektów. , wersja z obliczeniami dla tej obserwacji znajduje się w tym linku .   Z obliczeń wynika, że wzajemne położenie wszystkich obiektów między sobą jest wręcz idealne z dokładnością do  ~0,005 stopnia , co na zdjęciu odpowiada kilku pikselom , co  na dystansie 100 km odpowiada przesunięciu jedynie kilku metrów. Innym sposobem jest naniesienie linii azymutów z wygenerowanej mapy na zdjęcie

Czy można dalej sięgnąć wzrokiem w północnej Polsce?  

Według wykonanych przeze mnie obliczeń i symulacji istnieje praktyczna szansa na obserwację Bornholmu (120-130 km) z Koszalina lub okolic Kołobrzegu. Pierwsze próby już się odbyły o czym będzie szerzej wkrótce na stronie.

Można też próbować uchwycić RTCN Gdańsk z ponad 140 km z Dylewskiej Góry (312 m n.p.m.) – najwyższego wzniesienie  całej północno-wschodniej Polski.

Teoretycznie niewykluczona jest obserwacja światła masztu Hörby w….Szwecji z okolic Kołobrzegu z odległości 230 km!

Takie widoki są teoretycznie możliwe na skutek silnego załamania światła biegnącego przez niejednorodne warstwy powietrza w atmosferze. Bazując na analizie historycznych pomiarów radiosondażowych wykonywanych za pomocą balonu meteorologicznego wypuszczanego z Łeby można stwierdzić  ze wymagane warunki termiczne nad polskim wybrzeżem mogą wystąpić w nocy pozwalając na tak dalekie widoki .