[230+ km] Tatry z G. Kamieńskiej k. Bełchatowa

Zdjęcia przedstawiają: Tatry Wysokie
Miejsce: Góra Kamieńska, Nizina Mazowiecka
Wysokość obserwatora: 407 m. n.p.m. 51°12’07.5″N 19°25’39.1″E
Odległość: Gerlach 232,1 km, Łomnica 230,1 km, Kieżmarski 229, 7 km, Durny 229,6 km , Lodowy Szczyt 229,3 km, Baranie Rogi 229,1 km
Czas:1 stycznia 2023
Autor: Paweł Kłak, Mateusz Cieślicki, Krzysztof Ninard, Grzegorz Jagusiak
Sprzęt: Canon 1300D – Sigma 150-500 – Paweł Kłak, Pentax KP + 55-300 PLM – Grzegorz Jagusiak , Nikon D90 + Sigma 150-500 – Mateusz Cieślicki , Nikon P1000 – światło widzialne , Nikon P900 z filtrem Hoya IR R72 – bliska podczerwień: zmodyfikowany – Krzysztof Ninard.
Opis: Noworoczny poranek przyniósł długo wyczekiwaną obserwacje Tatr z okolic Bełchatowa, a dokładnie z Góry Kamieńskiej.

Ciekawostki o tej obserwacji:

• Góra Kamieńska, z której wykonano zdjęcie to najdalej położone na północ miejsce z którego wykonano zdjęcie nie tylko Tatr ale Karpat. Drugie miejsce zajmuje G. Chełmo a trzecie Gliniany Las w woj.świętokrzyskim.
• Jest to pierwsza w historii udokumentowana obserwacja Tatr z Niziny Mazowieckiej.
• To drugie miejsce w województwie łódzkim z którego zrobiono zdjęcie Tatr – pierwsze to Góra Chełmo . Co ciekawe obie obserwacje łączy postać autora – Paweł Kłak , wykonał zdjęcia z obu tych miejsc
• wymagany uśredniony  współczynnik refrakcji atmosferycznej wynosi minimum 0,19. Podczas obserwacji wyniósł ok. 0,225.  Przypomnijmy, że standardowe warunki to 0,13-0,14.

Jest to pierwsza w historii udokumentowana obserwacja Tatr z Niziny Mazowieckiej, a dokładnie jej południowej części reprezentowanej przez makroregion Wzniesień Południowomazowieckich, w którego skład wchodzi najwyżej położony mezoregion Wysoczyzny Bełchatowskiej. Cały obszar wznosi się średnio ok. 200m.n.p.m, za wyjątkiem Góry Kamieńsk liczącej 406m.n.p.m. Jest to góra sztuczna, powstała jako zwałowisko zewnetrzne Kopalni Węgla Brunatnego Bełchatów. Dzięki jej wysokości względnej sięgającej ok. 195m jest to najwyższym wzniesieniem w środkowej Polsce. Sama nazwa góry została ustanowiona dopiero w 1999 roku. Jej usypywanie trwało 16 lat od 1977 do 1993 roku. Dziś ten liczący 1480ha teren stopniowo zarasta. W 2012 roku uruchomiono tutaj Elektrownię Wiatrowa Kamieńsk. Na północno-wschodnim stoku góry znajduje się ponadto Ośrodek Sportu i Rekreacji Góra Kamieńsk z czynnym wyciągiem narciarskim.

Maksymalna odległość do obserwownych szczytów wynosi 232,1 km – Gerlacha. Inne widoczne szczyty to leżące w słowacki Tatrach Wysokich Łomnica, Durny i Lodowy Szczyt, Kieżmarski, Baranie Rogi. Obserwacja wymagała zwiększonej refrakcji atmosferycznej – współczynnik w przedziale 0,213 – 0,225, gdzie standardowy to 0,13. Oznacza to mniej więcej tyle, że w standardowych warunkach szczytów nie zobaczymy, a tym razem autorzy „zaglądneli” niejako za horyzont, gdyż w wyniku niestandardowej refrakcji podniesiona” o ok. 120 m a same góry podniesione o około 230-300 m.. Obserwacja była trudna nie tylko ze względu na wymagane parametry powietrza na linii widzenia, ale także ze względu na rosnące kilkadziesiąt metrów od obserwatora przeszkody w postaci wysokich brzóz. Wiejący tego dnia wiatr kołysał gałęziami drzew, które zasłaniały widok na odległy horyzont. Z powodu wiatru i wspomnianych przeszkód zdjęcia nie wyszły do końca ostre, ale to co najważniejsze jest na nich widoczne. Wcześniej z woj. łódzkiego zaobserwowano Tatry z G. Chełmo z bliżej odległości 212,4 km – link do posta

Jest to obserwacja wyjątkowa i ekstremalna. Technicznie bardzo trudna, a także wymagająca wcześniejszych przygotowań i analiz. Obserwacje długodystansowe mają na pewno potencjał naukowy. Materiał zdjęciowy Krzysztofa Ninarda w bliskiej podczerwieni oraz zdjęcia w świetle widzialnym mają dużą wartość w zakresie badań nad niestandardową refrakcją atmosferyczną, która umożliwiła „zajrzeć” za horyzont. Obserwacja była długo wyczekiwana wśród pasjonatów obserwacji i dalekich widoków. Grzesiek Jagusiak na Górze Kamieńskiej fotografował już dekadę temu. Na taką fotografię czekał podobnie jak inni kilka lat. W międzyczasie góra Kamieńska już tak zarosła, że istniała obawa, że ta obserwacja nigdy się nie uda. Zainteresowanie medialne może być pomocne i być może lokalni działacze zainteresują się tematem i powstanie tam wieża widokowa – wzbogaciłaby ona potencjał turystyczny i umożliwiła widoki nie tylko tak ekstremalne jak Tatr, ale na okolicę i piękną ziemię łódzką.

Linia widzenia G. Kamieńsk – Gerlach. 232,1 km

Fotorelacja Paweł Kłak .

Fotorelacja Mateusz Cieślicki

Fotorelacja Krzysztof Ninard – zdjęcia w świetle widzialnym oraz IR

Fotorelacja Grzegorz Jagusiak

Aktualizacja: 03.01.2023 – po analizie zdjęć udało się zidentyfikować dodatkowo Gerlacha , Baranie Rogi i Kieżmarski. Były widoczne w kilkuminutowym okienku ok. godziny 7:16. Na zdjęciach wcześniejszych i późniejszych wymienionych szczytów nie ma. Potwierdza to, że refrakcja jest zmienna w czasie.

Aktualizacja 5.01.2023 – Dwa zdjęcia poniżej trafnie obrazują zmienne zachowanie refrakcji atmosferycznej. Analizę fotografii Grzegorza Jagusiaka warto rozpocząć od widoku Gerlacha – najwyższego szczytu Tatr, który był widoczny zaledwie przez kilka minut potwierdzając współczynnik refrakcji nie niższy niż RC_0.22.

Patrząc na powyższą fotografię widać wyraźnie 2 rzeczy:
1 – chmury piętra średniego (fragmenty chmur stratocumulus stratiformis) nie były jeszcze oświetlone przez Słońce toteż zdjęcie musiało zostac wykonane przynajmniej 25-30 minut przed wschodem Słońca.
2 – Sam Gerlach jest niesłychanie rozmyty w stosunku do „pobliskich” wzniesien Wyżyny Częstochowskiej. Jest to spowodowane turbulencjami powietrza, które powodują swoistą „akwarelę” o efekcie wzrastającym wraz z odległością obserwowanego obiektu. Wstrząsy aparatu wywołane silnym wiatrem (widoczne chociażby jako wydłużone punkty świetlne bliżej) nie mają tu nic do rzeczy.

Przy okazji warto zauważyć również iż Łomnica i Lodowy wyglądają tutaj na bardziej wyniesione w stosunku do kolejnego zdjęcia poniżej.

Druga fotografia prezntuje docelowo najlepiej widoczne zczyty Tatr Wysokich ale o obniżonej już refrakcji bliższej współczynnikowi RC_0.21.

Druga fotografia została zrobiona ok. 15 minut później, co widać poprzez chmury piętra średniego będące już w promieniach wschodzącego Słońca. Na dodatek kontrast pomiędzy widnokręgiem a niebem w tle jest dodatkowo wzmocniony, gdyż chmury piętra wysokiego cirrostratus także odbijały już swiatło słoneczne, czego nie obserwowano na zdjęciu powyżej. Gdyby nie fakt zmniejszenia się refrakcji byłby to bezprecedensowo najlepszy moment na uchwycenie wszystkich szczytów Tatr. Tym razem zarówno Kieżmarski Szczyt jak i Gerlach pozostają już w zasadzie niezauważalne.

Materiał wideo:

Symulacje i generatory panoram.

Symulacja w generatorze panoram Ulrich Deuschle RC0.13 – standardowe warunki

Symulacja w generatorze panoram Ulrich Deuschle RC0.19

Symulacja w generatorze panoram Ulrich Deuschle RC0.22

Zasięg widoczności w aplikacji www.heywhatsthat.com/

Opis warunków pogodowych.
Warunki z noworocznego poranka były sprzyjające z uwagi na duża dynamikę warunków pogodowych. Przez Polskę przemieszczał się aktywny ciepły front związany z niżem wielkoośrodkowym zlokalizowanym na północy Atlantyku. Wraz za frontem napływało czyste i ciepłe powietrze z obszarów podzwrotnikowych. Ponieważ był to front ciepły, w momencie obserwacji na „linii strzału” występowała inwersja temperatury do wysokości ok. 800m.n.p.m. Taka konfiguracja niezależnie od temperatury powietrza powoduje zwiększoną refrakcję atmosferyczną, dzięki której widok dalej niż „zwykle” jest możliwy. Poniżej prezentuję mapy wybranych warstw z Windy.com dla niedzieli 1 stycznia 2023 z godziny 7:00.

Wilgotność powietrza była momentami dosyć wysoka, ale warto wiedzieć, iż dla czystej i świeżej masy powietrza, wolnej od aerozoli (mapa środkowa) ten parametr nie wpływa znacząco na pogorszenie warunków widzialności poziomej, a tym bardziej na refrakcję podobnie jak ma się to w przypadku pyłów. Ich obecność została zarejestrowana, ale równiez w niewielkim stopniu. Z racji nasuwania się cieplejszej masy powietrza od południowego zachodu wyraźnie zaznaczona jest sytuacja fenowa dla obszaru przedpola Karpat, w wyniku której w terenach podgórskich wilgotnośc powietrza była wyraźnie niższa. Oprócz wysokiej jak na tę porę roku temperatury powietrza nie możemy zapominać o dużo niższej temperaturze gruntu, na którą w momencie obserwacji nakładały się dwa czynniki. Pierwszym było oczywiste wypromieniowanie z podłoża mające miejsce przez całą noc. Drugim natomiast ogólne wychłodzenie gruntu po niedawnym epizodzie zimowym, nie wspominając również, iż na wyżej położonych obszarach wciąż do niedawna zalegały płaty śniegu.
Zapewne taka postać rzeczy przedłożyła się na ostateczny wygląd wierzchołków Tatr Wysokich, które zamiast „wysokogórskich kształtów”, jakich oczekiwałoby gros osób partycypowały jako regularne bryły wystające znad horyzontu, wyglądem przypominające typowy miraż górny.
Niestety poza zidentyfikowanymi szczytami trudno było z początku zidentyfikować inne, które po wnikliwych analizach serii wykonanych zdjęć zostały ostatecznie zauważone „podbijając” nieznacznie całkowity dystans obserwacji. Silny wiatr wywołany sytuacja fenową i dynamicznym przemieszczaniem się mas powietrza nad analizowanym obszarem przyczyniał się do niemałych turbulencji, które wyraźnie pogarszały ostrość. Do tego doszły drgania samego sprzętu wywołane silnym wiatrem na samym miejscu obserwacji.

Można byłoby się spierać, że poza opisanymi szczytami figurują dodatkowo jeszcze inne. Niestety panujące warunki nie pozwoliły na więcej, ale obserwację zawsze będzie można powtórzyć. Jest to najdalej na północ udokumentowana obserwacja Karpat (51.203 N, 19.428 E), która zasadniczo wyznacza granicę technicznych możliwości obserwacyjnych dla warunków, jakie do tej pory są znane.

Niemniej jednak obserwacja wymaga powtórzenia, gdyż nie wyklucza się widoczności innych szczytów tatrzańskich przy jeszcze większym współczynniku refrakcji.
Uwieczniony widok nie jest krajobrazem trwałym. To dosłownie moment, który należy wykorzystać. Zdjęcia wykonane zostały na około 40 minut przed wschodem Słońca. Później szczyty tatrzańskie stopniowo znikały z uwagi na slabnacy kontrast pomiedzy widnokregiem a oswietlonym niebem w tle. Ok. godz. 8:00 były dla obserwatorów już niewidoczne. To jest normalne zjawisko optyczne zwiazane ze wzrostem intensywnosci rozpraszania
bezposredniego swiatla slonecznego na molekulach powietrza.

Obserwacja a krzywizna Ziemi.

Zdjęcia na duże odległości wywołują liczne komentarze zwolenników teorii płaskiej Ziemi. By kolejny raz uciąć dziwne teorie odsyłamy do artykułu na stronie dalekiehoryzonty.pl. Tam jest wszystko wyjaśnione.

Dodatkowo dorzucam zdjęcie – wygenerowane przez program użytkownika fizyk20 z serwisu wykop.pl – jak wygląda symulacja widoku z G. Kamieńskiej z Ziemi i z „płaskiej Ziemi”

Odległość od siebie szczytów w kadrze.
Widok na góry z dużej odległości wyraźnie różni się od panoram z bliska. Widzimy tu tylko partie szczytowe a nie całe szczyty. Tu więcej na ten temat: link

Jak wyglądają góry z daleka?

Przygotowania do obserwacji:

Tekst : Paweł Kłak, Mariusz Krukar . Podziękowania za pomoc w obliczeniach wsp. refrakcji dla Łukasza Wawrzyszko z www.dalekiehoryzonty.pl .